Według statystyk ok. 70% przypadków anemii u ciężarnych jest niedobór żelaza.
Dlaczego ten pierwiastek jest tak istotny? Przede wszystkim odpowiada on za transport tlenu przez czerwone krwinki, wspomaga dojrzewanie i różnicowanie się komórek, a także ma duże znaczenie w procesach powstawania energii.
U przyszłych mam zapotrzebowanie na żelazo jest zwiększone, co jest wynikiem wzrostu płodu, łożyska, zwiększeniem ilości krążącej krwi i tworzeniem hemoglobiny. W 2 trymestrze zapotrzebowanie na żelazo zwiększa się 2-krotnie a w trzecim trymestrze nawet
3-4 -krotnie względem pierwszego trymestru.
| Przyczyny niedoborów | Objawy niedoborów |
| dieta uboga w żelazo i białko pochodzenia zwierzęcego | senność i osłabienie |
| obfite krwawienia miesiączkowe | bóle i zawroty głowy |
| brak apetytu w pierwszym trymestrze | bladość skóry i śluzówek |
| nudności i wymioty | kruchość włosów i paznokci* |
| trudności z koncentracją | |
| szybsze występowanie zmęczenia |
*kruchość i tendencja wo wypadania włosów i łamania się paznokci, może również wynikać z zaburzenia gospodarki hormonalnej
Jakie są konsekwencje niedoborów żelaza dla dziecka?
Niedobory żelaza skutkują niedotlenieniem rozwijających się komórek, a w konsekwencji zaburzoną organogenezą (tworzeniem się narządów). Podobnie jak niedotleniony jest organizm dziecka, tak niedotlenione są komórki łożyska, co zwiększa ryzyko wystąpienia poronienia. Ponadto zbyt mała podaż żelaza u mamy ma wpływ na produkcję białek, w tym białek odpowiedzialnych za krzepnięcie krwi.
Żelazo w diecie ciężarnej
Żelazo występujące w pokarmach może znajdować się w dwóch formach – hemowej, której źródłem są pokarmy pochodzenia zwierzęcego (czerwone mięso, ryby, owoce morza, drób) i niehemowej, którą można znaleźć w produktach pochodzenia roślinnego (ryż, fasola, pszenica, ale także w jajkach).
| Zawartość żelaza na 100 g produktu | Produkty spożywcze |
| powyżej 10 mg | wątroba wieprzowa, kakao gorzkie, otręby pszenne |
| 5-10 mg | wątróbka cielęca, wątróbka wołowa, kaszanka, wątróbka drobiowa, żółtko jaja, soczewica, mak, zarodki pszenne, pestki dyni i słonecznika |
| 2-5 mg | mięso wołowe, cielęce, baranie, przetwory rybne, kasza jaglana, kasza gryczana, chleb żytni |
Przyswajalność żelaza
Forma hemowa jest znacznie lepiej przyswajalna niż postać
niehemowa. Przyswajanie żelaza z pokarmów w dużej mierze zależy od połączenia
składników w jednym posiłku. W przypadku postaci niehemowej istotny wpływ ma
witamina C spożywana w tym samym posiłku.
Dlaczego tak się dzieje?
Witamina C tworzy z jonami żelaza łatwo rozpuszczalne w jelicie cienkim związki
chelatowe. Chelaty są łatwo wchłaniane w jelicie cienkim do krwioobiegu.
Inną właściwością tej witaminy jest działanie hamujące na substancje zmniejszające wchłanianie żelaza, które można znaleźć w orzechach, kawie, herbacie czy kakao. Należy również unikać połączeń ze szpinakiem, szczawiem.
Bogatymi źródłami witaminy C są między innymi: natka pietruszki, papryka czy brokuły. Udokumentowano, ze zawartość 25-10 mg witaminy C w posiłku bogatym w żelazo niehemowe, zwiększa jego wchłanianie 4-krotnie.
Korzystnie na wchłanianie żelaza wpływają kwasy owocowe – jabłkowy, winowy; oraz białko zwierzęce.
Przykładowy jadłospis tygodniowy o dużej zawartości żelaza – już wkrótce!
Opracowanie: Anna Kobielska – magister farmacji, dietetyk i instruktor fitness. Swoje wielokierunkowe wykształcenie zawdzięcza udziałom w licznych kursach, szkoleniach i webinarach.
Konsultacja merytoryczna dr n.med. Lucyna Kobielska